OP 24 JANUARI ONTMOETTE EEN DELEGATIE VAN MENSEN IN ARMOEDE MINISTER KARINE LALIEUX EN VOORZITTER ALEXANDRE LESIW. TIJDENS DEZE ONTMOETING GINGEN ERVARINGSDRAGERS IN GESPREK MET DE MINISTER EN HAAR ADMINISTRATIE OVER DE THEMA’S VAN HET BELGISCHE VOORZITTERSCHAP VAN DE EU, NAMELIJK MINIMUMINKOMEN, DAK- EN THUISLOOSHEID, DE KINDGARANTIE EN DIGITALE INCLUSIE.

De deelnemers maakten van de gelegenheid werk om een reeks bevindingen en aanbevelingen voor te stellen als inspiratie voor het toekomstig Europees armoedebeleid. Deze aanbevelingen, samengevat in het rapport "Prioriteiten en verwachtingen van mensen in armoede voor een krachtig sociaal Europees beleid”, werden geconcludeerd uit een jaar overleg en reflectie met mensen in armoede.

De weg naar Terhulpen

De dialoog met Karine Lalieux, Federaal Minister Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met Armoedebestrijding, en Alexandre Lesiw, voorzitter van de POD Maatschappelijke Integratie, maakte deel uit van een breder overlegproces waarin BAPN de stem van mensen in armoede laat horen tijdens het Belgisch Voorzitterschap. Verschillende initiatieven werden genomen in dit proces: deelname aan de voorbereidende seminaries van de POD in 2023, informele uitwisselingen en lobbying om een plaats te versieren voor mensen in armoede tijdens de officiële evenementen van het Voorzitterschap. Samen met mensen uit de netwerken armoedebestrijding probeert BAPN de discussies over het sociale luik van het Europese Voorzitterschap te voeden en te beïnvloeden, met als doel voor ogen de toekomstige Verklaring van Terhulpen waar de nieuwe sociale agenda van Europa zal afgeklopt worden.

Europese dialoog

Karine Lalieux en Alexandre Lesiw benadrukten allereerst de noodzaak om het sociale beleid van Europa te consolideren, alsook het belang van de expertise en de stem van degenen die op dit gebied het meest getroffen zijn, mensen in armoede zelf:

Karine Lalieux: "De Europese Pijler van sociale rechten moet versterkt worden tijdens de volgende Europese legislatuur. We hebben goed samengewerkt met zowel het Portugese als het Spaanse voorzitterschap van de EU en we hopen op een sterke Verklaring aan het einde van de Raadsconferentie in Terhulpen. Onze doelstellingen blijven het uitroeien van dakloosheid tegen 2030, in lijn met ons engagement t.a.v. de Lissabonverklaring, en het uit de armoede halen van 5 miljoen kinderen, dankzij de kindergarantie. Daarom is het essentieel om te luisteren naar mensen in armoede over deze kwesties".

Alexandre Lesiw: "Het is inderdaad van vitaal belang om de Europese pijler te versterken! Tijdens het Belgisch voorzitterschap zullen we de vooruitgang tijdens deze legislatuur evalueren en de agenda voor de volgende legislatuur opstellen. Het is heel belangrijk voor ons om vandaag uw aanbevelingen te horen over de 4 prioriteiten van het Belgisch voorzitterschap".

Minimum inkomen

Om de nood aan een aanbeveling rond minimum inkomen concreet te maken namen Eddy, Carine en Licorice van de vereniging De Knoop (Ninove) met veel moed het woord om te vertellen over de moeilijkheden die mensen in armoede ondervinden.

Eddy: "Ik heb in verschillende Europese landen in de culturele sector gewerkt. Toen ik met pensioen ging, kon ik de benodigde documenten niet bij elkaar krijgen, omdat ze verspreid waren over landen met verschillende wetgevingen, waardoor ik geen aanspraak kon maken op mijn recht op een fatsoenlijk pensioen. Ik leef van de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO), maar dit dwingt me om in een ongekozen soberheid te leven. Mijn huis is ongezond, wat gevolgen heeft op mijn gezondheid. Onlangs kwam ik erachter dat ik verdere tests moest ondergaan omdat mijn arts een complicatie vermoedde. Omdat ik niet wist hoeveel dit onderzoek me zou gaan kosten en ik geen uitweg zag, begon ik me serieus af te vragen of het nog wel de moeite waard was om door te gaan. Verder ben ik afhankelijk om ergens te geraken van mijn auto. Als deze echter kapot gaat, kan ik deze niet vervangen en weet ik niet wat ik moet doen.”

Carine: "Ik ben werkloos. Na een tijdje had ik nog maar €300 om van te leven. Ik raakte ernstig in de schulden. Om daar uit te komen, ben ik in een schuldbemiddeling gestapt. Mijn bemiddelaar gaf me elke week €75 om van te leven, maar ik wist niet wat hij met de rest van mijn geld deed. Ik zou willen dat de mensen van het OCMW wat meer naar me luisteren.”

In zijn antwoord lichtte A. Lesiw de initiatieven toe die genomen zijn met betrekking tot de referentiebudgetten voor de OCMW's: "Er zijn tijdens deze legislatuur grote inspanningen geleverd om de kloof met de armoededrempel te verkleinen. De OCMW's werden opgeroepen om referentiebudgetten te gebruiken, zodat ze rekening kunnen houden met de specifieke behoeften van de aanvragers en hen kunnen betrekken bij de berekening. Deze referentiebudgetten houden bijvoorbeeld rekening met de woonplaats om de realiteit zo goed mogelijk te weerspiegelen. De huurprijzen in Brussel zijn niet dezelfde als in Ninove, dus daar moeten we rekening mee kunnen houden. De referentiebudgetten zullen elk jaar geëvalueerd en geactualiseerd worden.”

De minister keerde terug naar het door het Belgische voorzitterschap georganiseerde evenement over minimuminkomen: "Tijdens de conferentie over het minimuminkomen op 18 januari was er geen consensus om de huidige aanbeveling om te zetten in een richtlijn(1). De discussies die plaatsvonden moeten gezien worden als kleine stappen om de weg vrij te maken voor een richtlijn. De aanwezige staten benadrukten het belang van het garanderen van een minimuminkomen, het koppelen van dit inkomen aan activering naar werk en het aanpakken van de oorzaken van non-take-up."

(1) Een Europese aanbeveling is een niet-bindende tekst die de lidstaten een gedragslijn voorstelt, zonder juridische gevolgen als ze daarvan afwijken. Een richtlijn is een bindende wetgeving dat een doel stelt dat lidstaten moeten bereiken door maatregelen te nemen op nationaal niveau.

Digitalisering

Rafaël en Daniël van DoucheFLUX / syndicat des Immenses (Brussel) namen het woord over digitalisering.

Daniel: "Ik ben 77 jaar, ik hou mijn hart vast voor de toekomst. Ik ben bezorgd voor de toepassing van nieuwe technologieën. In Brussel werd het digitale brutaal opgelegd. Ook artificiële intelligentie is angstaanjagend.”

Rafaël: “We zijn niet principieel tegen digitalisering, zolang ze vereenvoudiging met zich meebrengt. De reële impact van digitalisering moet geëvalueerd en gemeten worden met kwalitatieve indicatoren: brengen de digitale procedures een meerwaarde voor mensen in armoede? Vangen ze mensen beter op? Geraken er meer mensen uit armoede, en komen er minder in terecht?”

In reactie hierop spraken mevrouw Lalieux en de heer Lesiw zich uit voor het behouden van fysieke loketten in de publieke sector en het op één lijn brengen van Europa's sociale en digitale doelstellingen.

Karine Lalieux: "Het is belangrijk dat er geen tegenstelling gecreëerd wordt tussen digitalisering en non-digitalisering. Het één mag het andere niet uitsluiten! Je kunt digitalisering niet tegenhouden, tegen 2030 moet 80% van de Europese bevolking mee zijn. Maar België wil niemand aan de kant laten staan. We moeten oog hebben voor de brede, kwetsbare groepen: ouderen, gehandicapten, migranten… Ook al kunnen we dit niet opdringen, de vaardigheden van de mensen moeten ontwikkeld worden en daarvoor moet er geïnvesteerd worden. Ook fysieke loketten moeten blijven! We hebben niks te zeggen daar waar het de privé betreft, maar een fysiek loket voor de pensioenen bijvoorbeeld is zo belangrijk, het is immers een cruciaal moment in iemands leven. Ik zal dan ook mijn best blijven doen om ook de fysieke loketten van andere diensten (mutualiteit, ONEM/VBAB … ) open te houden. Wanneer men digitaliseert, wanneer men errond communiceert moet dit toegankelijk en makkelijk te begrijpen zijn. Hier spelen de ervaringsdeskundigen in onze administraties een belangrijke rol, zij lezen immers alle brieven, alle communicatie.”

Alexandre Lesiw: "Onze ambitie is om de digitale doelstellingen van Europa en de Europese pijler van sociale rechten samen te brengen. Deze laatste moet worden versterkt en er moeten indicatoren op Europees niveau worden ontwikkeld.”

Dak- en thuisloosheid

M.b.t. het onderwerp dakloosheid leidden Lisa en Sarah van Betonne Jeugd (Antwerpen), Jérôme van Ak'zie (Kortrijk) en Olivier van het Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté (Waals netwerk armoedebestrijding) de discussie.

Lisa illustreerde haar punt door te vertellen over de belangrijkste gebeurtenissen in haar leven, waarbij ze benadrukte dat toen ze als jongere dakloos werd, ze totaal niet op de hoogte was van het bestaan van sociale voorzieningen die haar hadden kunnen helpen: "Er zijn te veel obstakels voordat je hulp kunt krijgen. De drempels moeten verlaagd worden.”

Jérôme benadrukte het belang van het vrijmaken van Europese middelen om dakloosheid uit te roeien en om adequate sociale diensten van hoge kwaliteit te ontwikkelen. "Het is van vitaal belang om te beginnen met het zoeken naar een huisvestingsoplossing van zodra iemand in psychiatrie terechtkomt. Als iemand in de gevangenis of een instelling opgenomen wordt, is hij of zij al dakloos. Maak van in het begin werk van woonoplossingen te zoeken.”

Olivier benadrukte verder het belang van preventie: "Dakloosheid is een transversaal probleem dat op elk niveau moet worden aangepakt. Op het gebied van preventie moeten we de huisvestingscrisis aanpakken, meer ondersteuning op maat bieden, huisuitzettingen voorkomen... Green Deal-fondsen moeten worden gebruikt om de huizen van de meest kwetsbare personen te renoveren en te isoleren, zonder hen uit te sluiten. Energie-efficiënte renovatie van gebouwen mag niet leiden tot hogere huren die mensen verder in de armoede duwen.”

Karine Lalieux luisterde aandachtig naar de standpunten van de delegatie over dak- en thuisloosheid: "Toegang tot rechten moet laagdrempelig zijn, er mogen geen 101 toegangsvoorwaarden gesteld worden! We proberen samen te werken met de regio's die op dit gebied bevoegd zijn. Er ligt een samenwerkingsovereenkomst op tafel die de verschillende regionale regeringen nu moeten ondertekenen. […] Huisvesting is de basis van alles – het referentieadres is slechts een lapmiddel : we willen meer sociale huisvesting, een duidelijk kader voor huurprijzen... Ook hier hebben we een voorstel op tafel gelegd, maar hierover is er nog geen akkoord binnen de regering. […] We zijn het ook met u eens dat uitgaven voor sociale zaken moeten worden beschouwd als investeringen.”

Participatie van mensen in armoede

Hoewel er weinig tijd overbleef voor het einde van de dialoog, konden Ann van Het Huizeke (Brussel) en Maxim van De Vrolijke Kring (Ronse) reflecteren op hun deelname aan de Europese Ontmoeting van Mensen in Armoede (PeP-meeting) afgelopen november in Madrid. Beiden benadrukten nogmaals het belang van het betrekken van de mensen zelf bij elk besluitvormingsproces dat een impact heeft op hun leven.

Maxim: "Door mensen met ervaring in armoede op alle niveaus te betrekken, vermijden we dat er beslissingen genomen worden die armoede verergeren of die mensen verhinderen om eruit te geraken. We vermijden ook dat er bezuinigd wordt op het sociaal werk. We moeten de problemen oplossen, niet alleen de statistieken verminderen. […] Genomen maatregelen moeten steeds geëvalueerd worden op basis van de praktijk, op basis van de ervaring van mensen in armoede, op basis van hun expertise.”

Ann: "De expertise van mensen met armoede-ervaring is essentieel. Tijdens de PeP-bijeenkomst was het voor iedereen duidelijk dat de participatie van mensen in armoede een deel van de oplossing is. We hebben in groepen gewerkt, rond huisvesting, energieprijzen en voeding, maar iedereen benoemde het belang om naar mensen in armoede te luisteren en rekening te houden met hun mening. Daarom nodig ik mezelf graag uit aan jullie tafel in Terhulpen, ik wil graag fysiek aanwezig zijn.”

Karine Lalieux antwoordde: “Deze legislatuur werd er een wet gestemd, waarin elke federale regering binnen het jaar, een armoedeplan moet opstellen. Ook de participatie van mensen in armoede heeft een plaats in deze wet. […] Er zal controle zijn door het federaal planbureau. En wat betreft de aanwezigheid in Terhulpen, raad ik je aan om die vraag te stellen aan de bevoegde minister.”

Alexandre Lesiw besloot: "Het zou interessant zijn om onmiddellijk na de ontmoeting in Terhulpen een Europese ontmoeting van mensen in armoede te organiseren, om zo een reactie op de verklaring te formuleren.”

De ervaringsdeskundigen die op de bijeenkomst aanwezig waren, kwamen uit de verschillende netwerken armoedebestrijding die lid zijn van BAPN: het Netwerk tegen Armoede, het Brussels Platform Armoede, de Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté en Le Forum – Bruxelles contre les inégalités.